ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ



Η παγκοσμιοποίηση σε διάλογο Λέξεις 1820 Στις 7 Μαΐου 1997, με πρωτοβουλία του διευθυντή του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου της London School of Economics and Political Science οργανώθηκε στο Λονδίνο συζήτηση στην οποία αντιπαρατάχθηκαν οι απόψεις των Financial Times και του Monde Diplomatique (θ’ αναφέρονται, πιο κάτω, με τ’ αρχικά FT και MD αντίστοιχα). Οι συζητήσεις θα επαναληφθούν το φθινόπωρο στο Παρίσι. Το MD του Ιουνίου δημοσιεύει τις εισηγήσεις των έξη κυρίων ομιλητών. Ι.- Από τους FT: 1- Ο Martin Wolf, αρχισυντάκτης, με τον τίτλο της εισήγησης του: ‘‘ Μα γιατί αυτή η έχθρα κατά της αγοράς’‘ δίνει το στίγμα της τοποθέτησης του αφού η αντίθεση στην ‘‘αγορά’‘ θεωρείται ‘‘έχθρα’‘ αφήνοντας να πλανιέται η εντύπωση ότι η ‘‘έχθρα’‘ αυτή αφορά κάθε μορφή αγοράς. Αναφέρεται στον ορισμό που δίνει το ΔΝΤ για την παγκοσμιοποίηση όπου ‘‘η αυξανόμενη οικονομική ανάπτυξη του συνόλου των χωρών της γης οφείλεται στην αύξηση του όγκου των διεθνών συναλλαγών, της ροής κεφαλαίων και στην επιταχυνόμενη διάδοση της τεχνολογίας’‘... Αποδίδει στην παγκοσμιοποίηση τη μείωση ορισμένων τιμών, όπως της αεροπορικής μεταφοράς από 0,68$ σε 0,11$/μίλι από το 1930 έως το 1990, αγνοώντας ότι η υπό κρίση, και κυριαρχούσα στις μέρες μας, μορφή παγκοσμιοποίησης της αγοράς έχει τις ρίζες της στην απορύθμιση κι αποδέσμευση της διακίνησης κεφαλαίων και του εμπορίου που άρχισε στη δεκαετία του 70. Μήπως σ’ αυτό το σημείο θα ήταν ενδιαφέρον να παρατεθούν και άλλα στοιχεία όπως π.χ. η εξέλιξη του ύψους των κερδών και των αμοιβών των στελεχών των επιχειρήσεων και των χρηματιστικών συναλλαγών, των πρωτοκλασάτων της δημοσιογραφίας;.....κι ας μην αναφέρουμε άλλα, πολύ γνωστά στον καθένα, που είχαν αντίστροφη εξέλιξη από εκείνη της τιμής της αεροπορικής μεταφοράς ‘‘Από το 1970 έως το 1997, αναφέρει, οι χώρες που κατάργησαν τον έλεγχο συναλλάγματος πέρασαν από 35 σε 137. Γιατί τόσες κυβερνήσεις διάλεξαν - ή αναγκάστηκαν -ν’ ανοιχτούν στην παγκόσμια οικονομία;’‘. Μήπως αναγκάστηκαν, όπως πιθανολογεί ο ίδιος..... Αποδίδει την στάση των ιδεολογικών αντιπάλων ‘‘στο μίσος κατά της αγοράς, στη ξενοφοβία και στην ανησυχία για τις αμοιβές, την απασχόληση και την οικονομική δραστηριότητα’‘ - χωρίς να λέει που διαπίστωσε μίσος κατά της αγοράς και ξενοφοβία;.. - . Θεωρεί τις δύο πρώτες αιτίες παθολογικές και παραδέχεται ότι η τρίτη είναι ορθολογική...... Η επιχειρηματολογία που παραθέτει αναφέρεται σε περιορισμένη έκταση- όταν υμνούνται οι βελτιώσεις από τις οποίες ευνοήθηκαν στρώματα ορισμένων χωρών, όπως π.χ. με την ανάπτυξη της ΝΑ Ασίας-. Σε καμιά περίπτωση, η ασφάλεια, η ευημερία, η υγεία, η δημοκρατία, το περιβάλλον, το μέλλον του συνόλου του πληθυσμού της γης δεν αναφέρεται. 2.- Ο Peter Martin, αρχισυντάκτης της διεθνούς έκδοσης, στην εισήγηση του υποστηρίζει ότι ‘‘η επιταχυνόμενη ολοκλήρωση των κοινωνιών είναι το καλλίτερο που μπορούσε να συμβεί για την μεταπολεμική γενιά. Προκάλεσε μια τεράστια βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας εκεί όπου οι κοινωνίες μπόρεσαν ν’ αδράξουν τις ευκαιρίες που προσφέρονται’‘. Πιό κάτω αναφέρει σαν παράδειγμα τη Ν. Κορέα, τη Σιγκαπούρη, το Χονκόνγκ, την Μαλαισία, την Ταϊλάνδη και την Κίνα. Σε τέτοια παραδείγματα βρίσκει τους λαούς και τα κοινωνικά στρώματα που δικαιούνται ενδιαφέροντος. Σ’ αυτούς που «μπόρεσαν ν’ αδράξουν τις ευκαιρίες»... Εκφράζει την αγανάκτηση του εναντίον εκείνων που οι θέσεις τους είναι ‘‘εχθρικές προς την παγκοσμιοποίηση’‘ και τις χαρακτηρίζει ‘‘ανήθικες αφού απωθούν τις φιλοδοξίες του τρίτου κόσμου για να διατηρήσουν τα προνόμια του ειδικού εργασιακού μοντέλου της Δύσης’‘. Δηλ. αυτοί οι κακομαθημένοι της Δύσης πρέπει να σταματήσουν τις ανοησίες για απασχόληση, ασφάλεια και κεκτημένα δικαιώματα.... Κι ας ρωτήσουμε πότε αυτοί οι δύστυχοι καταφέρθηκαν κατά των ξένων ή ποιός τους υπερασπίστηκε «απωθώντας τις φιλοδοξίες του τρίτου κόσμου»;;..... Στη συνέχεια αναφερόμενος και πάλι στους ιδεολογικούς αντιπάλους προσθέτει: ‘‘Λένε συχνά ότι πρέπει οι ελεύθερες συναλλαγές να υποταχθούν σε αξίες πιο σημαντικές. Αλλά υπάρχει αξία πιο σημαντική από τη δημιουργία ευκαιριών επιλογής, ανάπτυξης του ατόμου και από την ενίσχυση της δημοκρατίας σ όλο τον κόσμο;’‘ Ας προσπαθήσει ο αναγνώστης να προσεγγίσει τις έννοιες που κρύβονται κάτω από τις προτιμώμενες αυτές αξίες. Ας αναλογιστεί ποιές ευκαιρίες προσφέρονται και πόσο είναι προσιτές και σε ποιούς, σε ποιό βαθμό η ανάπτυξη του ατόμου μπορεί να συμβαδίζει με κάποιο ενδιαφέρον για το σύνολο και τι παράδειγμα δημοκρατίας δίνουν οι χώρες που αναφέρθηκαν πιο πάνω για να διαφημίσουν την παγκοσμιότητα του φιλελευθερισμού. 3- Ο Guy de Jonquieres, αρχισυντάκτης των FT, διαπιστώνει ότι ‘‘η παγκοσμιοποίηση προήλθε κυρίως από την επιλογή των χωρών, ενσυνείδητη και ελεύθερη, να άρουν τους φραγμούς που εμπόδιζαν τις επενδύσεις και τις διεθνείς συναλλαγές’‘ και ότι ‘‘όσοι την αρνήθηκαν απομονώθηκαν με δυσάρεστες συνέπειες’‘. Σχετικά με την ελευθερία της επιλογής εκφράζονται σοβαρές επιφυλάξεις . Ο συνάδελφος του Martin Wolf , όπως είδαμε πιο πάνω, λέγει ότι ‘‘διάλεξαν ή αναγκάστηκαν.’‘ Θα μπορούσε ίσως να προσθέσει ‘‘εκ των πραγμάτων’‘, αλλά κι αυτό θα είχε τη σημασία του. Οσο για την απομόνωση των άλλων θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα: μήπως, αυτοί οι άλλοι, υφίστανται τιμωρία δυσανάλογη προς το ‘‘φταίξιμο’‘ μη διαλέγοντας τον ‘‘φιλελευθερισμό;;’‘.... Γιατί μας είναι γνωστά τα μέσα που συντελούν στην απομόνωση τους και που επεκτείνονται ακόμη και σε πολιτικές ενέργειες σαν κι αυτές που μετέρχονται οι ΗΠΑ απειλώντας με οικονομικά αντίποινα τις χώρες που συναλλάσσονται με ορισμένες απ’ αυτές επικαλούμενες δήθεν την υπόθαλψη τρομοκρατικής δράσης. Πιο κάτω αναφέρεται στις χώρες της Λατ. Αμερικής για μερικές από τις οποίες ‘‘η ανάπτυξη της οικονομίας δεν μείωσε τη φτώχεια ούτε βελτίωσε το βιοτικό επίπεδο τόσο γρήγορα όσο θα ήταν επιθυμητό. Αυτό όμως οφείλεται στο γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν πήραν την έκταση που χρειάζονταν. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς δεν μπορούν να επιτύχουν όταν μια χώρα καταφεύγει σε ανεύθυνες ενέργειες (εδώ αναφέρεται στο Μεξικό) Και ποιός μπορεί να εξασφαλιστεί κατά των ανεύθυνων ενεργειών όταν κύριο και άμεσο κίνητρο είναι η κερδοσκοπία και όχημα της η αχαλίνωτη αποδέσμευση; Παραδέχεται όμως ότι η ‘‘εξάλειψη της φτώχειας και των ασθενειών απαιτεί αποτελεσματικές κοινωνικές πολιτικές για τη βελτίωση της υγείας και της παιδείας’‘. Αλλά πιο κάτω καταφέρεται κατά των πολέμιων των ελεύθερων συναλλαγών που ‘‘στην επιθυμία τους να δώσουν μιαν εικόνα αξιοπρέπειας στην επιχειρηματολογία τους απαιτούν όρους κοινωνικούς στις εμπορικές συμφωνίες’‘. Γιατί ένα τέτοιο μέτρο τού είναι ανεπιθύμητο;.... ΙΙ. -Από το MD: 1-Ο Bernard Cassen αρχίζει το άρθρο του με το επίγραμμα: ‘‘Ελευθερία της αγοράς («laisser faire») και ελεύθερες συναλλαγές («laisser passer») αποτελούν τα δύο άρθρα πίστης του φιλελευθερισμού’‘ και συνεχίζει: ‘‘Ετσι η διαφορά ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ, σχετικά με τις ελεεινές υγειονομικές συνθήκες που σφάζονται τα πουλερικά και εξάγονται στην ΕΕ , καταλήγουν στις στήλες των FT με το παρακάτω, υψηλής σημασίας, δίλημμα: «πώς να συμβιβαστεί το αυθεντικό δημόσιο συμφέρον με τις ελεύθερες συναλλαγές»;’‘. Αυτό το δίλημμα τού δίνει την ευκαιρία να επισημάνει την αντιστροφή των όρων ‘‘όπου το «αυθεντικό» δημόσιο συμφέρον πρέπει να προσαρμοσθεί στην ελευθερία των συναλλαγών που γίνεται σκοπός’‘. Διαπιστώνει ότι: ‘‘η αυξανόμενη πόλωση ανάμεσα στα μικρά και τα μεγάλα εισοδήματα δεν αμφισβητείται από κανένα. Ο ΟΟΣΑ1 ανησυχεί γι αυτήν. Ειδικότερα για τις φτωχές χώρες, το PNUD2 σε έκθεσή του διαπιστώνει ότι «οι φτωχές χώρες φτωχαίνουν περισσότερο». Στην Αφρική όπου οι υποδομές λείπουν, οι επενδύσεις από το 1994 προς το 1995 μειώθηκαν κατά 37% και αντιπροσωπεύουν 2.,1 δισ.$, 3% των παγκόσμιων. Στην Αμερική το μέσο ωρομίσθιο αυτών που δεν έχουν τίτλο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μειώθηκε από 11,85 σε 8,64$ από το 1973 έως το 1993’‘ Σχετικά με τους ‘‘δράκους’‘ της ΝΑ-Ασίας επισημαίνει ότι ‘‘οι φιλελεύθεροι δεν αντιλαμβάνονται ότι η περίπτωσή τους αντιβαίνει στις ίδιες τους τις θεωρίες. Η ανάπτυξή τους οφείλεται σε άφθονη αμερικανική βοήθεια, στα χρόνια του ψυχρού πολέμου, σε προστατευτική πολιτική και κατευθυνόμενο εμπόριο. Θα πρέπει σ’ αυτά να προστεθεί η έλλειψη συνδικαλιστικών ελευθεριών.... Κλείνουν τα μάτια στις συχνές επεμβάσεις της αστυνομίας που συχνά κατηγορείται για διαφθορά.’‘ Πιο κάτω επικαλείται ‘‘το σεβασμό των βασικών αρχών της Διεθνούς Οργ. Εργασίας που πρέπει να επιβληθεί στο όνομα ενός έννομου ανταγωνισμού και μιας διαφάνειας’‘. Προσθέτει ότι τα ίδια ισχύουν και για το περιβάλλον για το σεβασμό του οποίου πρέπει να επιβληθούν ορισμένοι όροι. Σε τελευταία ανάλυση ‘‘η δημοκρατία είναι εκείνη που θίγεται από την παγκοσμιότητα του φιλελευθερισμού. Η δυναμική της οδηγεί στην αυξανόμενη διάσπαση ανάμεσα στα κέντρα αποφάσεων και τα στρώματα που υπόκεινται στις συνέπειες.... Χρειάζεται υπευθυνότητα και λογοδοσία για να λειτουργήσει η Δημοκρατία.’‘ 2.- Ο καθ. Riccardo Petrella, πρόεδρος των «Φίλων του MD», σημειώνει ότι ‘‘το ν’ αντιτίθεται κανείς σε μια παγκοσμιοποίηση που κυριαρχείται από τη λογική των κατακτήσεων και χαρακτηρίζει την οικονομία της απορυθμισμένης και αποδεσμευμένης καπιταλιστικής αγοράς δεν σημαίνει ότι αντιτίθεται σε κάθε συνεργασία διεθνούς διακυβέρνησης ή παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση αυτής της αγοράς εγκυμονεί βαθιές δυσλειτουργίες και επώδυνες σπατάλες. Η ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας δεν βρίσκεται ανάμεσα στους στόχους της’‘. ‘‘Μετά την εγκατάλειψη της βάσης χρυσού και την αποδέσμευση της διακίνησης κεφαλαίων, που ακολούθησε, ο κόσμος ζει σε μια ολοκληρωτική αστάθεια του χρήματος. Μία χρηματιστική οικονομία, καθαρά κερδοσκοπική, αναπτύχθηκε αποσυνδεόμενη, όλο και περισσότερο, από την αληθινή οικονομία και από μια νοοτροπία που να εκφράζει τη βιομηχανική της δομή.... Ο στόχος της παραγωγικότητας μέσα σε βραχυπρόθεσμα όρια, προκαλεί κρίσεις υπερπαραγωγής, εμφανίζει ελλείψεις και συμπτώματα πτώσης της ίδιας της παραγωγικότητας..... Η παγκοσμιοποίηση παρασύρει τις οικονομίες σε δομές παραγωγής εφήμερου χαρακτήρα -με τη μαζική και γενικευμένη μείωση της διάρκειας ζωής των προϊόντων και υπηρεσιών- Αντί ν’ αξιοποιεί διαρκώς το διαθέσιμο δυναμικό το καθιστά πολύ γρήγορα άχρηστο και μη επιδεχόμενο ανακύκλωσης..... Το αίσθημα ανασφάλειας δεν αποτελεί πια αποκλειστικότητα των εργατών και των αγροτών. Θίγει τώρα και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις όπως και τους υπεργολάβους’‘. ‘‘Οι νέες μέθοδοι "management" που εφαρμόζονται συντελούν στην ανάπτυξη του παγκόσμιου μηχανισμού της καπιταλιστικής αγοράς, που έχει για μοναδικό αντικείμενο ν’ αποφέρει το μάξιμουμ των κερδών με το μίνιμουμ κόστος..... Πόροι, άτομα, κοινωνικές ομάδες, πόλεις, περιοχές, ολόκληρες χώρες εγκαταλείπονται ή αποκλείονται γιατί δεν θεωρήθηκαν αρκετά κερδοφόρες. ...Θ’ αφήσουμε σ’ αυτή τη μηχανή τη δύναμη να είναι ο μόνος ρυθμιστής της οικονομικής, τεχνολογικής, πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας του επόμενου αιώνα;;;.’‘.......... 3.-Ο Serge Halimi, ρωτάει, τους δημοσιογράφους, ανάμεσα σ’ άλλα, «τι πρέπει να κάνουν σ’ ένα κόσμο όπου: -’‘358 δισεκατομμυριούχοι κατέχουν πλούτο μεγαλύτερο από αυτόν που αναλογεί σε περισσότερο από το μισό του πληθυσμού του πλανήτη -μια χώρα σαν την Μοζαμβίκη3 διαθέτει για την εξυπηρέτηση του χρέους της δύο φορές περισσότερο απ’ αυτό που διαθέτει για την υγεία και την παιδεία μαζί - ο διευθυντής της PNUD2 επισημαίνει ότι «εάν συνεχιστεί η ίδια πορεία οι οικονομικές διαφορές ανάμεσα στις βιομηχανικές και τις αναπτυσσόμενες χώρες θα περάσουν από το στάδιο της ανισότητας στο στάδιο της απανθρωπιάς»’‘. Θεωρεί ότι ‘‘η παγκοσμιοποίηση τείνει να υποτάξει όλες τις κυβερνήσεις του πλανήτη σε μια και μόνη δυνατή πολιτική: αυτήν που έχει την έγκριση των πλούσιων’‘. Πιο κάτω δηλώνει: ‘‘Να σκέπτεσαι σαν δημοσιογράφος και διανοούμενος σημαίνει να διαπιστώσεις, κάποτε, ότι αυτού του είδους ο εκσυγχρονισμός (παγκοσμιοποίηση) είναι καταστροφικός κι’ αυτού του είδους ο αναχρονισμός (κρατική επέμβαση) είναι απαραίτητος’‘. Κάνει έκκληση για μια κοινή προσπάθεια απομυθοποίησης και θυμίζει ότι ο Martin Wolf των FT, που αναφέρεται πιο πάνω, έγραφε πριν δύο χρόνια: ‘‘Ο μύθος της παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης δεν είναι καθόλου ακαταμάχητος. Οι κυβερνήσεις διάλεξαν να άρουν τους εμπορικούς φραγμούς και τον έλεγχο συναλλάγματος. Μπορούνε αν θέλουν να βάλουν τέρμα σ’ αυτές τις πολιτικές.'’ ________________________ Ιούνιος 1997 1 Οργ για την Οικον Συνεργ και Ανάπτυξη 2 Πρόγραμμα των Ενωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη 3 Πληθ. 16εκ., ΑΕΠ/κεφ. 80$, διάρκεια ζωής 46έτ., στοιχεία 1993

Η παγκοσμιοποίηση σε διάλογο

Λέξεις 1820

Στις 7 Μαΐου 1997, με πρωτοβουλία του διευθυντή του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου της London School of Economics and Political Science οργανώθηκε στο Λονδίνο συζήτηση στην οποία αντιπαρατάχθηκαν οι απόψεις των Financial Times και του Monde Diplomatique (θ’ αναφέρονται, πιο κάτω, με τ’ αρχικά FT και MD αντίστοιχα). Οι συζητήσεις θα επαναληφθούν το φθινόπωρο στο Παρίσι. Το MD του Ιουνίου δημοσιεύει τις εισηγήσεις των έξη κυρίων ομιλητών.

Ι.- Από τους FT:

1- Ο Martin Wolf, αρχισυντάκτης, με τον τίτλο της εισήγησης του: ‘‘ Μα γιατί αυτή η έχθρα κατά της αγοράς’‘ δίνει το στίγμα της τοποθέτησης του αφού η αντίθεση στην ‘‘αγορά’‘ θεωρείται ‘‘έχθρα’‘ αφήνοντας να πλανιέται η εντύπωση ότι η ‘‘έχθρα’‘ αυτή αφορά κάθε μορφή αγοράς. Αναφέρεται στον ορισμό που δίνει το ΔΝΤ για την παγκοσμιοποίηση όπου ‘‘η αυξανόμενη οικονομική ανάπτυξη του συνόλου των χωρών της γης οφείλεται στην αύξηση του όγκου των διεθνών συναλλαγών, της ροής κεφαλαίων και στην επιταχυνόμενη διάδοση της τεχνολογίας’‘... Αποδίδει στην παγκοσμιοποίηση τη μείωση ορισμένων τιμών, όπως της αεροπορικής μεταφοράς από 0,68$ σε 0,11$/μίλι από το 1930 έως το 1990, αγνοώντας ότι η υπό κρίση, και κυριαρχούσα στις μέρες μας, μορφή παγκοσμιοποίησης της αγοράς έχει τις ρίζες της στην απορύθμιση κι αποδέσμευση της διακίνησης κεφαλαίων και του εμπορίου που άρχισε στη δεκαετία του 70. Μήπως σ’ αυτό το σημείο θα ήταν ενδιαφέρον να παρατεθούν και άλλα στοιχεία όπως π.χ. η εξέλιξη του ύψους των κερδών και των αμοιβών των στελεχών των επιχειρήσεων και των χρηματιστικών συναλλαγών, των πρωτοκλασάτων της δημοσιογραφίας;.....κι ας μην αναφέρουμε άλλα, πολύ γνωστά στον καθένα, που είχαν αντίστροφη εξέλιξη από εκείνη της τιμής της αεροπορικής μεταφοράς

‘‘Από το 1970 έως το 1997, αναφέρει, οι χώρες που κατάργησαν τον έλεγχο συναλλάγματος πέρασαν από 35 σε 137. Γιατί τόσες κυβερνήσεις διάλεξαν - ή αναγκάστηκαν -ν’ ανοιχτούν στην παγκόσμια οικονομία;’‘. Μήπως αναγκάστηκαν, όπως πιθανολογεί ο ίδιος..... Αποδίδει την στάση των ιδεολογικών αντιπάλων ‘‘στο μίσος κατά της αγοράς, στη ξενοφοβία και στην ανησυχία για τις αμοιβές, την απασχόληση και την οικονομική δραστηριότητα’‘ - χωρίς να λέει που διαπίστωσε μίσος κατά της αγοράς και ξενοφοβία;.. - . Θεωρεί τις δύο πρώτες αιτίες παθολογικές και παραδέχεται ότι η τρίτη είναι ορθολογική......

Η επιχειρηματολογία που παραθέτει αναφέρεται σε περιορισμένη έκταση- όταν υμνούνται οι βελτιώσεις από τις οποίες ευνοήθηκαν στρώματα ορισμένων χωρών, όπως π.χ. με την ανάπτυξη της ΝΑ Ασίας-. Σε καμιά περίπτωση, η ασφάλεια, η ευημερία, η υγεία, η δημοκρατία, το περιβάλλον, το μέλλον του συνόλου του πληθυσμού της γης δεν αναφέρεται.

2.- Ο Peter Martin, αρχισυντάκτης της διεθνούς έκδοσης, στην εισήγηση του υποστηρίζει ότι ‘‘η επιταχυνόμενη ολοκλήρωση των κοινωνιών είναι το καλλίτερο που μπορούσε να συμβεί για την μεταπολεμική γενιά. Προκάλεσε μια τεράστια βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας εκεί όπου οι κοινωνίες μπόρεσαν ν’ αδράξουν τις ευκαιρίες που προσφέρονται’‘. Πιό κάτω αναφέρει σαν παράδειγμα τη Ν. Κορέα, τη Σιγκαπούρη, το Χονκόνγκ, την Μαλαισία, την Ταϊλάνδη και την Κίνα. Σε τέτοια παραδείγματα βρίσκει τους λαούς και τα κοινωνικά στρώματα που δικαιούνται ενδιαφέροντος. Σ’ αυτούς που «μπόρεσαν ν’ αδράξουν τις ευκαιρίες»... Εκφράζει την αγανάκτηση του εναντίον εκείνων που οι θέσεις τους είναι ‘‘εχθρικές προς την παγκοσμιοποίηση’‘ και τις χαρακτηρίζει ‘‘ανήθικες αφού απωθούν τις φιλοδοξίες του τρίτου κόσμου για να διατηρήσουν τα προνόμια του ειδικού εργασιακού μοντέλου της Δύσης’‘. Δηλ. αυτοί οι κακομαθημένοι της Δύσης πρέπει να σταματήσουν τις ανοησίες για απασχόληση, ασφάλεια και κεκτημένα δικαιώματα.... Κι ας ρωτήσουμε πότε αυτοί οι δύστυχοι καταφέρθηκαν κατά των ξένων ή ποιός τους υπερασπίστηκε «απωθώντας τις φιλοδοξίες του τρίτου κόσμου»;;.....

Στη συνέχεια αναφερόμενος και πάλι στους ιδεολογικούς αντιπάλους προσθέτει: ‘‘Λένε συχνά ότι πρέπει οι ελεύθερες συναλλαγές να υποταχθούν σε αξίες πιο σημαντικές. Αλλά υπάρχει αξία πιο σημαντική από τη δημιουργία ευκαιριών επιλογής, ανάπτυξης του ατόμου και από την ενίσχυση της δημοκρατίας σ όλο τον κόσμο;’‘ Ας προσπαθήσει ο αναγνώστης να προσεγγίσει τις έννοιες που κρύβονται κάτω από τις προτιμώμενες αυτές αξίες. Ας αναλογιστεί ποιές ευκαιρίες προσφέρονται και πόσο είναι προσιτές και σε ποιούς, σε ποιό βαθμό η ανάπτυξη του ατόμου μπορεί να συμβαδίζει με κάποιο ενδιαφέρον για το σύνολο και τι παράδειγμα δημοκρατίας δίνουν οι χώρες που αναφέρθηκαν πιο πάνω για να διαφημίσουν την παγκοσμιότητα του φιλελευθερισμού.

3- Ο Guy de Jonquieres, αρχισυντάκτης των FT, διαπιστώνει ότι ‘‘η παγκοσμιοποίηση προήλθε κυρίως από την επιλογή των χωρών, ενσυνείδητη και ελεύθερη, να άρουν τους φραγμούς που εμπόδιζαν τις επενδύσεις και τις διεθνείς συναλλαγές’‘ και ότι ‘‘όσοι την αρνήθηκαν απομονώθηκαν με δυσάρεστες συνέπειες’‘. Σχετικά με την ελευθερία της επιλογής εκφράζονται σοβαρές επιφυλάξεις . Ο συνάδελφος του Martin Wolf , όπως είδαμε πιο πάνω, λέγει ότι ‘‘διάλεξαν ή αναγκάστηκαν.’‘ Θα μπορούσε ίσως να προσθέσει ‘‘εκ των πραγμάτων’‘, αλλά κι αυτό θα είχε τη σημασία του. Οσο για την απομόνωση των άλλων θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα: μήπως, αυτοί οι άλλοι, υφίστανται τιμωρία δυσανάλογη προς το ‘‘φταίξιμο’‘ μη διαλέγοντας τον ‘‘φιλελευθερισμό;;’‘.... Γιατί μας είναι γνωστά τα μέσα που συντελούν στην απομόνωση τους και που επεκτείνονται ακόμη και σε πολιτικές ενέργειες σαν κι αυτές που μετέρχονται οι ΗΠΑ απειλώντας με οικονομικά αντίποινα τις χώρες που συναλλάσσονται με ορισμένες απ’ αυτές επικαλούμενες δήθεν την υπόθαλψη τρομοκρατικής δράσης.

Πιο κάτω αναφέρεται στις χώρες της Λατ. Αμερικής για μερικές από τις οποίες ‘‘η ανάπτυξη της οικονομίας δεν μείωσε τη φτώχεια ούτε βελτίωσε το βιοτικό επίπεδο τόσο γρήγορα όσο θα ήταν επιθυμητό. Αυτό όμως οφείλεται στο γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν πήραν την έκταση που χρειάζονταν. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς δεν μπορούν να επιτύχουν όταν μια χώρα καταφεύγει σε ανεύθυνες ενέργειες (εδώ αναφέρεται στο Μεξικό) Και ποιός μπορεί να εξασφαλιστεί κατά των ανεύθυνων ενεργειών όταν κύριο και άμεσο κίνητρο είναι η κερδοσκοπία και όχημα της η αχαλίνωτη αποδέσμευση; Παραδέχεται όμως ότι η ‘‘εξάλειψη της φτώχειας και των ασθενειών απαιτεί αποτελεσματικές κοινωνικές πολιτικές για τη βελτίωση της υγείας και της παιδείας’‘. Αλλά πιο κάτω καταφέρεται κατά των πολέμιων των ελεύθερων συναλλαγών που ‘‘στην επιθυμία τους να δώσουν μιαν εικόνα αξιοπρέπειας στην επιχειρηματολογία τους απαιτούν όρους κοινωνικούς στις εμπορικές συμφωνίες’‘. Γιατί ένα τέτοιο μέτρο τού είναι ανεπιθύμητο;....

ΙΙ. -Από το MD:

1-Ο Bernard Cassen αρχίζει το άρθρο του με το επίγραμμα: ‘‘Ελευθερία της αγοράς («laisser faire») και ελεύθερες συναλλαγές («laisser passer») αποτελούν τα δύο άρθρα πίστης του φιλελευθερισμού’‘ και συνεχίζει: ‘‘Ετσι η διαφορά ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ, σχετικά με τις ελεεινές υγειονομικές συνθήκες που σφάζονται τα πουλερικά και εξάγονται στην ΕΕ , καταλήγουν στις στήλες των FT με το παρακάτω, υψηλής σημασίας, δίλημμα: «πώς να συμβιβαστεί το αυθεντικό δημόσιο συμφέρον με τις ελεύθερες συναλλαγές»;’‘. Αυτό το δίλημμα τού δίνει την ευκαιρία να επισημάνει την αντιστροφή των όρων ‘‘όπου το «αυθεντικό» δημόσιο συμφέρον πρέπει να προσαρμοσθεί στην ελευθερία των συναλλαγών που γίνεται σκοπός’‘.

Διαπιστώνει ότι: ‘‘η αυξανόμενη πόλωση ανάμεσα στα μικρά και τα μεγάλα εισοδήματα δεν αμφισβητείται από κανένα. Ο ΟΟΣΑ1 ανησυχεί γι αυτήν. Ειδικότερα για τις φτωχές χώρες, το PNUD2 σε έκθεσή του διαπιστώνει ότι «οι φτωχές χώρες φτωχαίνουν περισσότερο». Στην Αφρική όπου οι υποδομές λείπουν, οι επενδύσεις από το 1994 προς το 1995 μειώθηκαν κατά 37% και αντιπροσωπεύουν 2.,1 δισ.$, 3% των παγκόσμιων. Στην Αμερική το μέσο ωρομίσθιο αυτών που δεν έχουν τίτλο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μειώθηκε από 11,85 σε 8,64$ από το 1973 έως το 1993’‘

Σχετικά με τους ‘‘δράκους’‘ της ΝΑ-Ασίας επισημαίνει ότι ‘‘οι φιλελεύθεροι δεν αντιλαμβάνονται ότι η περίπτωσή τους αντιβαίνει στις ίδιες τους τις θεωρίες. Η ανάπτυξή τους οφείλεται σε άφθονη αμερικανική βοήθεια, στα χρόνια του ψυχρού πολέμου, σε προστατευτική πολιτική και κατευθυνόμενο εμπόριο. Θα πρέπει σ’ αυτά να προστεθεί η έλλειψη συνδικαλιστικών ελευθεριών.... Κλείνουν τα μάτια στις συχνές επεμβάσεις της αστυνομίας που συχνά κατηγορείται για διαφθορά.’‘ Πιο κάτω επικαλείται ‘‘το σεβασμό των βασικών αρχών της Διεθνούς Οργ. Εργασίας που πρέπει να επιβληθεί στο όνομα ενός έννομου ανταγωνισμού και μιας διαφάνειας’‘.

Προσθέτει ότι τα ίδια ισχύουν και για το περιβάλλον για το σεβασμό του οποίου πρέπει να επιβληθούν ορισμένοι όροι.

Σε τελευταία ανάλυση ‘‘η δημοκρατία είναι εκείνη που θίγεται από την παγκοσμιότητα του φιλελευθερισμού. Η δυναμική της οδηγεί στην αυξανόμενη διάσπαση ανάμεσα στα κέντρα αποφάσεων και τα στρώματα που υπόκεινται στις συνέπειες.... Χρειάζεται υπευθυνότητα και λογοδοσία για να λειτουργήσει η Δημοκρατία.’‘

2.- Ο καθ. Riccardo Petrella, πρόεδρος των «Φίλων του MD», σημειώνει ότι ‘‘το ν’ αντιτίθεται κανείς σε μια παγκοσμιοποίηση που κυριαρχείται από τη λογική των κατακτήσεων και χαρακτηρίζει την οικονομία της απορυθμισμένης και αποδεσμευμένης καπιταλιστικής αγοράς δεν σημαίνει ότι αντιτίθεται σε κάθε συνεργασία διεθνούς διακυβέρνησης ή παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση αυτής της αγοράς εγκυμονεί βαθιές δυσλειτουργίες και επώδυνες σπατάλες. Η ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας δεν βρίσκεται ανάμεσα στους στόχους της’‘.

‘‘Μετά την εγκατάλειψη της βάσης χρυσού και την αποδέσμευση της διακίνησης κεφαλαίων, που ακολούθησε, ο κόσμος ζει σε μια ολοκληρωτική αστάθεια του χρήματος. Μία χρηματιστική οικονομία, καθαρά κερδοσκοπική, αναπτύχθηκε αποσυνδεόμενη, όλο και περισσότερο, από την αληθινή οικονομία και από μια νοοτροπία που να εκφράζει τη βιομηχανική της δομή.... Ο στόχος της παραγωγικότητας μέσα σε βραχυπρόθεσμα όρια, προκαλεί κρίσεις υπερπαραγωγής, εμφανίζει ελλείψεις και συμπτώματα πτώσης της ίδιας της παραγωγικότητας..... Η παγκοσμιοποίηση παρασύρει τις οικονομίες σε δομές παραγωγής εφήμερου χαρακτήρα -με τη μαζική και γενικευμένη μείωση της διάρκειας ζωής των προϊόντων και υπηρεσιών- Αντί ν’ αξιοποιεί διαρκώς το διαθέσιμο δυναμικό το καθιστά πολύ γρήγορα άχρηστο και μη επιδεχόμενο ανακύκλωσης..... Το αίσθημα ανασφάλειας δεν αποτελεί πια αποκλειστικότητα των εργατών και των αγροτών. Θίγει τώρα και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις όπως και τους υπεργολάβους’‘.

‘‘Οι νέες μέθοδοι "management" που εφαρμόζονται συντελούν στην ανάπτυξη του παγκόσμιου μηχανισμού της καπιταλιστικής αγοράς, που έχει για μοναδικό αντικείμενο ν’ αποφέρει το μάξιμουμ των κερδών με το μίνιμουμ κόστος..... Πόροι, άτομα, κοινωνικές ομάδες, πόλεις, περιοχές, ολόκληρες χώρες εγκαταλείπονται ή αποκλείονται γιατί δεν θεωρήθηκαν αρκετά κερδοφόρες. ...Θ’ αφήσουμε σ’ αυτή τη μηχανή τη δύναμη να είναι ο μόνος ρυθμιστής της οικονομικής, τεχνολογικής, πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας του επόμενου αιώνα;;;.’‘..........

3.-Ο Serge Halimi, ρωτάει, τους δημοσιογράφους, ανάμεσα σ’ άλλα, «τι πρέπει να κάνουν σ’ ένα κόσμο όπου:

-’‘358 δισεκατομμυριούχοι κατέχουν πλούτο μεγαλύτερο από αυτόν που αναλογεί σε περισσότερο από το μισό του πληθυσμού του πλανήτη

-μια χώρα σαν την Μοζαμβίκη3 διαθέτει για την εξυπηρέτηση του χρέους της δύο φορές περισσότερο απ’ αυτό που διαθέτει για την υγεία και την παιδεία μαζί

- ο διευθυντής της PNUD2 επισημαίνει ότι «εάν συνεχιστεί η ίδια πορεία οι οικονομικές διαφορές ανάμεσα στις βιομηχανικές και τις αναπτυσσόμενες χώρες θα περάσουν από το στάδιο της ανισότητας στο στάδιο της απανθρωπιάς»’‘.

Θεωρεί ότι ‘‘η παγκοσμιοποίηση τείνει να υποτάξει όλες τις κυβερνήσεις του πλανήτη σε μια και μόνη δυνατή πολιτική: αυτήν που έχει την έγκριση των πλούσιων’‘.

Πιο κάτω δηλώνει: ‘‘Να σκέπτεσαι σαν δημοσιογράφος και διανοούμενος σημαίνει να διαπιστώσεις, κάποτε, ότι αυτού του είδους ο εκσυγχρονισμός (παγκοσμιοποίηση) είναι καταστροφικός κι’ αυτού του είδους ο αναχρονισμός (κρατική επέμβαση) είναι απαραίτητος’‘.

Κάνει έκκληση για μια κοινή προσπάθεια απομυθοποίησης και θυμίζει ότι ο Martin Wolf των FT, που αναφέρεται πιο πάνω, έγραφε πριν δύο χρόνια: ‘‘Ο μύθος της παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης δεν είναι καθόλου ακαταμάχητος. Οι κυβερνήσεις διάλεξαν να άρουν τους εμπορικούς φραγμούς και τον έλεγχο συναλλάγματος. Μπορούνε αν θέλουν να βάλουν τέρμα σ’ αυτές τις πολιτικές.'’

________________________ Ιούνιος 1997

1 Οργ για την Οικον Συνεργ και Ανάπτυξη

2 Πρόγραμμα των Ενωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη

3 Πληθ. 16εκ., ΑΕΠ/κεφ. 80$, διάρκεια ζωής 46έτ., στοιχεία 1993