ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ
menu

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΛΙΒΥΗ

Λέξεις 1430

            ........ Εκείνες οι γνωριμίες που είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ήταν αυτές που κάναμε μέσω του Λίβυου εύελπι που σπούδαζε   στην Ελλάδα. Αυτοί μας έκαναν να γνωρίσουμε την ατμόσφαιρα που μέσα απ' αυτήν ξεπήδησε η επανάσταση του 69: Ενας βασιληάς, προς το τέλος της ζωής του,  που ζούσε μέσα στο Αγγλικό στρατόπεδο του Τομπρούκ, που κατάφερνε να βασιλεύει χάρη  στην ικανότητα του να κρατά τις ισορροπίες ανάμεσα στους φυλάρχους και με τη βοήθεια πιστών συνεργατών του. Μια εθνική άμυνα που βασιζόταν στους Αγγλους φίλους του. Μια αστυνομία ισχυρότερη από τον ίδιο το στρατό, που τον διοικούσε ένας αγράμματος στρατάρχης, γεμάτος παράσημα που δεν τ' αποχωριζόταν.... Ενας θρόνος που προστατευόταν με τον περιορισμό των συγγενών του βασιληά στις φυλακές, έτσι που δεν έμενε για τη διαδοχή του παρά ένας αφελής ανεψιός..... Η ανάδειξη της  Μπέντα [1] σε πρωτεύουσα, που ήτανε η τελευταία ιερή θέληση του βασιληά,  δεν θα μπορούσε να σώσει την κατάσταση.... Ενα νέο πνεύμα κατακτά  αθόρυβα αλλά σταθερά και ραγδαία τα βλαστάρια του νεαρού έθνους. Εκτός από τον απελευθερωτικό άνεμο που επακολούθησε τον παγκόσμιο πόλεμο, και που συγκλόνιζε τον αραβικό κόσμο, η ίδια η κοινωνία της Λιβύης βρισκότανε σε φάση ριζικής αναδιάρθρωσης. Η άγονη και τεράστια σε έκταση χώρα με τον ολιγάριθμο πληθυσμό (1,5 εκατ. τότε) γίνεται ξαφνικά πλούσια. Οι νέοι μορφώθηκαν κι απόκτησαν ισχύ. Η έννοια του σεβασμού άλλαξε κι αυτή. Δεν περιορίζεται πια στο σεβασμό προς τους πρεσβύτερους αλλά αποκτά αξιολογικά ερίσματα. Η γνώση  κι η νάγκη αναβαθμίζουν τους νέους και μεταφέρουν σ' αυτούς τις ελπίδες του έθνους. Είναι ζωηροί, μιλάνε και καυτηριάζουν, χωρίς ν'αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη δράση, παρουσιάζοντας τις αλλαγές σαν  απαραίτητες να γίνουν. Oμως παρά τη διάχυτη ροπή προς μια ριζική αλλαγή η αυλή κι οι προστάτες της προβάλλανε  σοβαρά εμπόδια. Το αποκορύφωμα της αυλικής αντίδρασης εκδηλώθηκε με  μια ευρεία ανταλλαγή  μεταξύ των αστυνομικών δυνάμεων της Τρίπολης και της Βεγγάζης, για την καταστολή θερμών διαδηλώσεων αλληλεγγύης    κατά τον πόλεμο των επτά ημερών.  Προφανής σκοπός αυτής της ανταλλαγής ήταν ν' αντιμετωπιστεί η επίπτωση φιλίας ή συγγένειας ανάμεσα σε διαδηλωτές και αστυνομικούς. Ετσι το νέο πνεύμα βρήκε ρεαλιστικότερη διέξοδο στον επαναστατικό πυρήνα που ετοιμαζότανε κρυφά και τον Σεπτέμβρη του 69  επέφερε, αναίμακτα και χωρίς καμιά δυσκολία, την αναπόφευκτη ανατροπή. Η πτώση   ήταν ώριμη και η αποδοχή  της επανάστασης άμεση.

            Παρ' όλον ότι είχα φύγει από τη Λιβύη πριν την επανάσταση είχα τη δυνατότητα να παρακολουθώ τις εξελίξεις. Τουλάχιστο δεν τις έβλεπα με τη στενή οπτική γωνία των "πολιτισμένων" που περιορίζουν την ιστορία ενός έθνους στη δημιουργία εντυπώσεων γύρω από το πρόσωπο του αρχηγού της επανάστασης, παρουσιάζοντας τον πότε σαν αρχιτρομοκράτη και πότε σαν μια μεγαλομανή φαιδρή φιγούρα. Αδυνατώντας να κατανοήσουν τις συνθήκες που οδήγησαν αυτόν τον τόπο στις εξελίξεις που παρακολουθήσαμε και παρακολουθούμε βολεύονται με μια φολκλορική θεώρηση τους. Ομως......:

            Οπως είπαμε η αλλαγή ήταν αναπόφευκτη, γι' αυτό κι' έγινε αμέσως δεκτή. Εκτός από ελάχιστους δημόσιους λειτουργούς και  τεχνοκράτες που είχαν επισημανθεί για τη ροπή τους προς τη διαφθορά όλοι οι άλλοι παρέμειναν στις θέσεις τους και μάλιστα τους δόθηκαν μεγαλύτερες δυνατότητες για ν' αποδώσουν περισσότερο. Ενας λαός που μέσα στα πλαίσια της νομαδικής ζωής του δεν είχε λόγο κι ευκαιρία ν'αναπτύξει δραστηριότητα, πρωτοβουλία κι' άλλα γνωρίσματα χαρακτήρα, θετικά ή αρνητικά, όπως τα ξέρουμε στο δικό μας κόσμο, βρέθηκε ξαφνικά μπροστά στην ανάγκη να τ' αποκτήσει.

            Μου δόθηκε η ευκαιρία να ξαναπάω στη Λιβύη αρκετές φορές. Πετώντας πάνω από την Τρίπολη  βλέπεις τώρα κάτι τεράστιους δίσκους που δεν είναι τίποτ' άλλο παρά καλλιεργημένη γη μέσα στην έρημο. Ενας ποτιστικός βραχίονας, μήκους εκατό μέτρων,  περιστρέφεται, γύρω από ένα πηγάδι, μοιράζοντας νερό σ' όλη τη διαδρομή του. Πιο πέρα χρησιμοποιούνται κλασικότερα μέσα για ν' αντλήσουν νερό και να γονιμοποιήσουν τη γη. Βλέπεις επίσης πολλές πολυκατοικίες που κτίστηκαν και δόθηκαν στο λαό. Αλλά κι όσοι  κατοικούσαν σε νοικιασμένα σπίτια έγιναν ιδιοκτήτες τους, αφού αποζημιώθηκαν οι ιδιοκτήτες τους από το κράτος. Στο  Πανεπιστήμιο της Τρίπολης είδα   κορίτσια με ξέσκεπο κεφάλι κι' ελεύθερο το πρόσωπο  να συναναστρέφονται με την πιο φυσική οικειότητα με τ' αγόρια, ενώ παλαιότερα, χωρίς εξαίρεση, γυναίκες και κορίτσια από την εφηβία τους, άφηναν μισό μόνο μάτι ελεύθερο για να βλέπουν τον κόσμο μέσα από το σκεπασμένο πρόσωπο.                          

            Οι  “image makers” του Καντάφι, που θέλουν να ταυτίζουν την Λιβύη με μια παραμορφωμένη εικόνα του προσώπου του, αγνοούν πάντα τις ειδικές συνθήκες που μέσα σ' αυτές εξελίχθηκε η χώρα. Αγνοούν επίσης το γενικό κανόνα που σύμφωνα μ' αυτόν σε μια πορεία εξέλιξης, παρουσιάζονται  στραβοπατήματα, από άγνοια, βιασύνη ή κακό υπολογισμό ή κι άλλους λόγους. Ετσι δίνουν έμφαση σ' ό,τι θα μπορούσε να διαμορφώσει μιαν εικόνα αυτής της χώρας όπως αυτοί θα την ήθελαν. Θα μπορούσα κι εγώ να δώσω μερικές τέτοιες εικόνες. Κι  αξίζει τον κόπο να το κάνω για διάφορους αυτοπροβαλλόμενους λόγους:

            Μια μέρα όσοι ξένοι φτάνανε στη χώρα αναγκάζονταν να επιστρέψουν γιατί το διαβατήριο τους δεν ήταν γραμμένο στην αραβική. Αμέσως το μέτρο αντικαταστάθηκε με την προσθήκη, από μέρους του Λιβυκού προξενείου που εξέδιδε τη βίζα, ενός φύλλου που έδιδε την ταυτότητα του κατόχου του διαβατηρίου στην αραβική. Μιαν άλλη φορά, ένας τροχαίος, αρνιότανε ν' αναγνωρίσει την διεθνή μου άδεια οδήγησης γιατί ανάμεσα στις χώρες που ίσχυε αναγραφόταν και το Ισραήλ. Για να τον πείσω ότι δεν πρόκειται να πάω στο Ισραήλ πήρα το στυλό μου και το πέρασα δυό-τρεις φορές πάνω απ' αυτό το όνομα, έτσι που να γίνει μια μουτζούρα, προς μεγάλη ικανοποίηση του τροχαίου. Κι' ακόμη μία ιστορία: Είχα αφήσει το διαβατήριο μου σε μιαν υπηρεσία για να μου δοθεί μια βίζα. Την επομένη, όταν πήγα να το πάρω, όσο και να ψάχνανε οι αρμόδιοι δεν το βρίσκανε. Απογοητευμένος έσκυψα το κεφάλι και το βλέμμα μου έπεσε κατά τύχη στο ποδάρι του τραπεζιού που χρησίμευε για γραφείο κι αντελήφθηκα πως ένα διαβατήριο μπήκε σφήνα στο πάτωμα για να το σταθεροποιήσει. Ευτυχώς (;!) ήταν το δικό μου!!..... 

            Υπάρχουν ασφαλώς κι άλλα σοβαρότερα στοιχεία που θα μπορούσαν να καταλογιστούν σε βάρος αυτής της χώρας όταν θέλουμε ν' αγνοήσουμε τα στάδια  και τις συνθήκες της ραγδαίας εξέλιξης της και τα εμπόδια που συνάντησε. Πιστεύω όμως πως προέχουν, σε βαθμό  απείρως  σημαντικότερο αυτά που έγιναν,  από τις λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις, σε βάρος αυτής της χώρας: Οικονομικές και διπλωματικές πιέσεις, στρατιωτικές απειλές, αεροπορικές επιθέσεις με ομολογημένο στόχο τη δολοφονία του Καντάφι και με θύματα γυναικόπαιδα, ανάμεσα τους κι ένα κοριτσάκι που το είχε υιοθετήσει, χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά τους απέναντι της. Ας θυμηθούμε τις εικόνες εκείνες που έδειχναν αυτή τη ξεδιάντροπη επίθεση των αμερικάνικων αεροπλάνων που κυνηγούσαν να σκοτώσουν τον αρχηγό ενός κράτους υποστηρίζοντας την ενέργεια τους με τη διάδοση μιας παραμορφωμένης εικόνας της προσωπικότητας του. Φρόντισαν να ντύσουν τη πράξη τους με μια μυθοπλασία όπου οι μεγάλοι προστάτες των "ελευθεριών και των μεγάλων αξιών του ανθρώπου" εκπληρούν το ιερό καθήκον να εξολοθρεύσουν τον φορέα της μεγάλης πληγής της εποχής: την "τρομοκρατία". Κι αυτό που κάνουν αυτοί δεν είναι τρομοκρατία  αλλά “σωτήρια πράξη”, “εκπλήρωση καθήκοντος απέναντι στην ανθρωπότητα”.... Το επίσημο κράτος, όταν θέλει να επισημοποιήσει τις ενέργειες του, για λόγους εντυπωσιασμού κι εκφοβισμού, υπερβαίνει τη δράση των "μυστικών υπηρεσιών" του επεμβαίνοντας ανοικτά και με στρατιωτικά μέσα για να επιβάλει την "τάξη"......Τα "εγκλήματα τρομοκρατίας" για τα οποία κατηγορείται η  Λιβύη, χωρίς μάλιστα να έχουν αποδειχθεί,  έχουν μηδαμινή σημασία μπροστά σ' εκείνα που επίσημα έγιναν, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Κι οι δύο τους επενέβηκαν στρατιωτικά σε ξένες κυρίαρχες χώρες ύστερα από αποκλειστικά δική τους απόφαση, χωρίς να ρωτήσουν κανένα . Ποιος να μιλήσει; Οι άλλες "δημοκρατικές χώρες", που  ανάλογες ενοχές ή άλλα "συμφέροντα" τις οδηγούν στη σιωπηλή ανοχή ή  εκείνες που, ελέω δολαρίων, μπήκαν στο παιχνίδι της "νέας τάξης", ή αυτές που είδαν τις εικόνες που δείχνουν μέχρι πού μπορούν να φτάσουν οι φύλακες της "Ελευθερίας" για να εξασφαλίσουν την ...."τάξη"..... μπορούν να μιλήσουν;......

            Από συμπατριώτες μας που ανέλαβαν την κατασκευή ή μελέτη έργων στη Λιβύη άκουσα πολλά παράπονα για τους Λίβυους που τους παίδευαν για να τους πληρώσουν και θέλανε να τους δώσουν πετρέλαιο αντί χρήματα. Βέβαια αυτό συμβατικά, όσον αφορά τις συγκεκριμένες συμβάσεις, ήταν άτοπο. Υπάρχει όμως η αιτία αυτής της συμπεριφοράς. Ετυχε να δω τον Μητσοτάκη όταν ήταν υπουργός, γύρω στο 1980, να γεμίζει με την παρουσία του μια τεράστια αίθουσα του ξενοδοχείου περιφερόμενος γεμάτος δραστηριότητα ανάμεσα στους πολυπληθείς συνεργάτες του. Από 'κεί βγήκε μια συμφωνία. Οι τεχνικοί μας θα κατασκεύαζαν έργα και σ' αντάλλαγμα η Ελλάδα θ' αγόραζε πετρέλαιο. Η  Ελλάδα όμως, δεν αγόραζε, προφανώς ύστερα από άνωθεν πιέσεις, προκαλώντας δυσαρέσκεια στους Λίβυους που την εκφράζανε με το δικό τους τρόπο. Γι αυτούς που μέχρι πρίν από λίγα χρόνια ίσχυε η ιερότητα του προφορικού συμβολαίου ήταν φυσικό  ν' απαιτούν το σεβασμό κάθε συμφωνίας, στην ουσία της, δίνοντας στους τύπους, για τους οποίους εξ' άλλου είχαν ελάχιστη πείρα, δευτερεύουσα σημασία......

08.95

[1] Εκκπροσωπούσα  τότε το γραφείο Δοξιάδη για την αναβάθμιση της πόλης (1965-7)