Τα προβλήματα της ανατολικής Αφρικής

Λέξεις 900

            Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος συνταράχτηκε από αυτά που συμβαίνουν στην Ανατολική Αφρική- Ρουάντα κτλ...- Αλλά με ποιο τρόπο; Τραγωδία, δυστυχία, πείνα,  σφαγές, απανθρωπιά, περιγραφές και εικόνες φρίκης, μας συγκλονίζουν. Κι ύστερα, όταν μπαίνει το ερώτημα: ‘’γιατί έγιναν όλ’ αυτά;’’ μια και μοναδική απάντηση δίνεται: ‘’Φυλετικές διαφορές’’. Τίποτε άλλο. Ας κάνουμε όμως τον κόπο ν’ ανατρέξουμε σε λίγη ιστορία, λίγη γεωγραφία και λίγα στατιστικά δεδομένα, για να δούμε τι κρύβεται  πίσω από τις άγριες αυτές ‘’φυλετικές διαφορές’’.

            Θ’ ασχοληθούμε με τις πέντε χώρες που βρίσκονται γύρω από τη λίμνη Βικτόρια.: Τανζανία, Κένυα, Ουγκάντα, Ρουάντα και Μπουρούντι, γιατί η περίπτωση τους είναι απλή, και βοηθάει στην κατανόηση μιας γενικότερης κατάστασης στην οποία βρίσκονται πολλές από τις ‘’αναπτυσσόμενες’’ χώρες:

             Εκτός από την παράκτια ζώνη που είναι πεδινή και το κλίμα είναι θερμό, οι υπόλοιπες εκτάσεις είναι ορεινές, με πολλά υψίπεδα και με ήπιο κλίμα. Οι κυριότερες φυλές που τις κατοικούν είναι:

-οι καλλιεργητές Μπαντού, στην θερμή παράκτια ζώνη, που βρέθηκαν σ’ επαφή με το εμπόριο, κυρίως με τους άραβες στους οποίους προμήθευαν και δούλους

-οι καλλιεργητές Χούτου και οι κτηνοτρόφοι Τούτσι, στα υψίπεδα. Οι  τελευταίοι κατόρθωσαν να επιβάλουν στους πρώτους ένα είδος φεουδαρχικού καθεστώτος παίρνοντας τους ένα μερίδιο της συγκομιδής. Αυτοί είχαν και την εύνοια των αποικιακών αρχών με τις οποίες, φυσικά  έβρισκαν έδαφος συνεργασίας.

            Η αποικιοκρατία επέβαλε καλλιέργειες εξαγώγιμων προϊόντων - καφέ, τσάι , μπαμπάκι, σιζάλ- . Στην Κένυα, για την εγκατάσταση αποίκων, εκτοπίστηκαν από τα υψίπεδα γύρω από την ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΝΑΛΕΚΤΩΝ

Αρθρα, ομιλίες, μαρτυρίες, απόψεις

Ναϊρόμπη, οι κτηνοτρόφοι Μασσάϊ και οι καλλιεργητές Μπαντού, κάτι που επιδείνωσε τις φυλετικές σχέσεις στην περιοχή.

            Από τα παραπάνω συγκρατούμε τις ενδείξεις ότι πράγματι υπάρχουν αίτια που καλλιέργησαν φυλετικές διαφορές, αλλά δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το ρόλο της αποικιακής διοίκησης. Το ελάχιστο που δικαιούμαστε να της προσάψουμε είναι ότι δεν έκανε  τίποτε για ν’ αμβλύνει τις διαφορές, αντίθετα τις όξυνε με την αυταρχικότητα που ασκούσε συνεργαζόμενη με τους κατά περίπτωση ισχυρότερους. Η κυριότερη όμως συνέπεια είναι η εγκαθίδρυση οικονομιών που βασίζονται σε μονοκαλλιέργειες εξαγώγιμων προϊόντων. Κι αυτές οι μονοκαλλιέργειες έγιναν η μεγάλη συμφορά, όπως και για πολλές από τις άλλες ‘’αναπτυσσόμενες’’ χώρες - που όπως, για παράδειγμα, δείχνει ο πίνακας δεν αναπτύσσονται αλλά καθυστερούν οικτρά-. Γιατί αυτήν την οικονομία κληρονόμησαν οι χώρες αυτές μετά την εθνική απελευθέρωση τους και συνεχίζουν ακόμη τις μονοκαλλιέργειες εξαγώγιμων προϊόντων, όχι  πια χάρη στους αποίκους αλλά χάρη στους νέους αφέντες που είναι οι δανειστές. Πώς αλλιώς θα βρουν ξένο συνάλλαγμα για να ξεχρεωθούν από αυτό που στην οικο-νομική γλώσσα ονομάζεται ‘’εξυπηρέτηση χρέους’’; Τα προϊόντα όμως αυτά μέσα στην απεραντοσύνη της ‘’ελεύθερης’’ οικονομίας πέφτουν στο παιχνίδι του ανταγωνισμού κι η τιμή τους όλο και μειώνεται. Κοντά σ’ αυτό, η τεχνολογική πρόοδος εκτόπισε μεγάλες ποσότητες προϊόντων όπως όπως συμβαίνει και με  το μπαμπάκι, το καουτσούκ, το καναβάτσο, το λινάρι κτλ. Η οικονομική κατρακύλα της Τανζανίας (βλ. πίνακα) οφείλεται σ’ ένα βαθμό στο σιζάλ από το οποίο γινότανε το σχοινί και οι κάβοι που τώρα παράγονται από πλαστικές ίνες.

Από τις στατιστικές παίρνουμε ορισμένα στοιχεία που συγκεντρώνονται στον πίνακα που παρατίθεται. Από αυτόν τον πίνακα βλέπουμε ότι το ΑΕΠ/κεφ. αυτών των χωρών αντί ν’ αυξάνεται μειώνεται από το 1980 έως το 1993. Στις ανεπτυγμένες χώρες έχει σχεδόν διπλασιαστεί στον ίδιο χρόνο.. Για τις ΗΠΑ οι αντίστοιχοι αριθμοί είναι  12675 και  24750$. Με την ευκαιρία διαπιστώνουμε ότι το ΑΕΠ/κεφ. αυτών των χωρών είναι τώρα πάνω από εκατό φορές μικρότερο απ’ αυτό των ΗΠΑ. Το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε επίσης υπερβολικά για τους λόγους που αναφέρθηκαν, οι οποίοι, εξ  άλλου, δεν αφήνουν να διαφανεί καμιά προοπτική ανάκαμψης.

             Ποιός μπορεί ν’ αμφισβητήσει το ρόλο που ασκεί αυτή η κατάσταση στην έξαρση των διαφορών, φυλετικών ή άλλων, μέσα σ’ ένα αγώνα επιβίωσης; Και τι κάνει η ‘’διεθνής κοινότητα’’ για ν’ αντιμετωπίσει αυτή την επιδεινούμενη κατάσταση που δεν αφορά μόνο αυτές τις πέντε χώρες;

            Μέσα στην ευφορία των οικονομικών ‘’επιτυχιών’’ των ‘’αναπτυγμένων’’ που κατέστησαν την κερδοφορία- όπως και την κερδοσκοπία- ιερό μοχλό προόδου, τέτοια πραγματικότητα δεν αξίζει καμιά ιδιαίτερη προσοχή. Μερικές σκηνές, λίγες κουβέρτες και λίγο γάλα αρκούν για να εκφράσουν την οικουμενική αλληλεγγύη.  Κι η συνείδηση αποκοιμιέται με το: ‘’τι να κάνουμε; αυτοί οι άγριοι αλληλοτρώγονται’’. Με τον ίδιο τρόπο αντιδρούν και στις καμπάνες που προέρχονται από  το μέτωπο του περιβάλλοντος: ‘’Φαινόμενο θερμοκηπίου, τρύπα του όζοντος;’’ - ‘’Δεν διαθέτουμε ούτε χρήματα ούτε καιρό για τέτοια πράγματα’’........ ‘’Εχουμε τα δικά μας... Ιδιαίτερα αυτές τις μέρες έχουμε να κάνουμε με μια από τις κρίσεις του χρηματιστηρίου, το οποίο είναι παράγωγο και καρδιά του οικονομικού μας συστήματος, και πρέπει πάλι να  αντιμετωπίσουμε την κερδοσκοπία.!!!!...’’ Τα γρενάζια του φιλελευθερισμού δεν αφήνουν τα μεγάλα κεφάλια να μπούνε στη λογική του γνωστού αμερικανού οικονομολόγου Τζων Κένεθ Γκάλμπρεθ ο οποίος διαπιστώνει:

‘’Το γεγονός ότι οι αγορές (χρηματιστηριακές) δεν αντανακλούν την οικονομία, είναι ένα από τα τεράστια λάθη του συστήματος’’....‘’Είναι η φύση των αγορών και κυρίως των χρηματιστικών αγορών..... Οι τιμές πάνε ψηλά, οι άνθρωποι θέλουν να δουν μιαν ευκαιρία να πλουτίσουν και μπαίνουν στο χρηματιστήριο. Αυτό τους κάνει να πάνε ακόμη πιο ψηλά όσο δικαιολογούνται οι προσμονές τους. Κι αυτό συνεχίζεται  μέχρι την αναπόφευκτη κατάρρευση.’’ (Ελευθεροτυπία 29.10.1997) 

ΧΩΡΕΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΑΕΠ/κ και ΧΡΕΟΣ

Τα στοιχεία αντλήθηκαν από το ετήσιο L’Etat du Monde (1982 & 1996), Ed. La Dεcouverte, και βασίζονται σε επίσημα δεδομένα του ΟΗΕ και των οργανώσεων του.

Νοέμβρ 1997