ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ
menu

Απώλειες  της  δημοκρατίας

Λέξεις 1250

            Δύο σχεδόν αιώνες πέρασαν από τότε που εμφανίστηκαν οι πρώτοι θεσμοί της σύγχρονης δημοκρατίας και μαζί τους μια πολύμορφη κατάσταση όπου ακολούθησαν καθεστώτα και ενέργειες κατάλυσης, καταστρατήγησης, παράκαμψης και παραμόρφωσης τους. Τα κοινωνικά στρώματα  που  θίγηκαν  με την θέσπιση δημοκρατικών νόμων και κανόνων εύρισκαν τρόπο να επιζητήσουν και να πετύχουν μια νέα κατάσταση που μπορούσε να κυμαίνεται από μιαν ηγεμονική θέση στο συσχετισμό δυνάμεων μέχρι την  επαναφορά παλαιών δομών (μοναρχία) ή και την πιο στυγνή δικτατορία (φασισμός). Αντλώντας τη δύναμή τους πότε από οικονομικά συμφέροντα, πότε από συμμαχίες με  στρατιωτικούς εταίρους δημιουργούσαν κατάλληλες καταστάσεις για να επιβάλουν τους δικούς τους όρους, και το δικό τους καθεστώς. Για να μη χρονοτριβούμε  με την έρευνα του παρελθόντος -όσο κι αν αυτό θα ήταν χρήσιμο- θ’ αρκεστούμε στο να υπενθυμίσουμε ότι στον μεσοπόλεμο τα περισσότερα κράτη της Ευρώπης και της Ν. Αμερικής είχαν δικτατορικά ή συντηρητικά μοναρχικά καθεστώτα ενώ η Ασία και η Αφρική βρίσκονταν κάτω από απολυταρχική ή/και αποικιακή διοίκηση.

Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος συνοδεύτηκε από μιαν ιδεολογική εκστρατεία που υμνούσε και διακήρυσσε   την    Δημοκρατία, την   Ελευθερία, την   Ειρήνη, την Εθνική Ανεξαρτησία και για πρώτη φορά την «Αναγνώριση της Εγγενούς Αξιοπρέπειας» για κάθε Ανθρωπο. Αυτή η εκστρατεία δεν έγινε  χωρίς πολιτικοοικονομικά ελατήρια. Από την μια μεριά οι ‘’Σύμμαχοι’’ αν δεν προκαλούσαν αυτή την ιδεολογική εκστρατεία δεν θα μπορούσαν να έχουν την απαραίτητη υποστήριξη των αποικιών και των λαών τους, στη διάρκεια του πολέμου, από την άλλη η ανερχόμενη δύναμη των ΗΠΑ έβλεπε την απελευθέρωση των αποικιών σαν ένα άνοιγμα για την οικονομική διείσδυσή τους σ’ αυτές. Ομως παρ’ όλ’ αυτά με το τέλος του πολέμου άρχισαν οι καταστρατηγήσεις, παρακάμψεις και παραμορφώσεις των αρχών που διακηρύσσονταν. Η αποικιακή διοίκηση, στη διάρκεια της θητείας της είχε εξασφαλίσει τη συνεργασία ορισμένων φυλών ή και κοινωνικών στρωμάτων, για την  καθυπόταξη των αποικιών, που εκφράζονταν συχνά με εμφύλιες διαμάχες οι οποίες συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης για να γείρει η πλάστιγγα υπέρ των συνεργατών της εκείνων που θα εξασφάλιζαν μιαν ανανέωση σχέσεων βάσει κοινών συμφερόντων μετά την απελευθέρωση. Αυτές οι διαμάχες συνεχίστηκαν μετά τη λήξη του πολέμου, και μάλιστα αποτελούσαν συχνά πρόσχημα για αναβολή της απελευθέρωσης των αποικιών. Ετσι η αποαποικιοποίηση κράτησε για πολλές χώρες μέχρι και τη δεκαετία του 70. Αλλά και μετά την ανεξαρτησία των αποικιών οι εμφύλιοι πόλεμοι συνεχίστηκαν με τη ‘’βοήθεια’’ των ‘’ισχυρών’’ χωρών που ενδιαφέρονται  περισσότερο για τα συμφέροντα τους παρά για τις αρχές που διακηρύχτηκαν.  Στα αίτια  αυτά προστέθηκε κι η μείωση του βιοτικού επιπέδου και η ένδεια πολλών λαών λόγω πτώσεως των τιμών  των εξαγώγιμων προϊόντων, μονοκαλλιεργειών κυρίως,  που  γενικεύτηκαν για να  αποκομίσουν συνάλλαγμα με το οποίο θα εξοφλήσουν τα χρέη τους. Τι είδους Δημοκρατία μπορεί, λοιπόν,  να επικρατήσει σ’ αυτές τις χώρες κάτω από συνθήκες προβληματικής επιβίωσης; Αλλά και τι είδους δημοκρατικά στηρίγματα πρόσφεραν οι λευκοί ‘’προστάτες’’ για  ν’ αποφύγουν οι χώρες αυτές την ένδεια και το αλληλοφάγωμα; Ποιά χρήση έγινε των διεθνών θεσμών για ν’ απαλύνουν οι πληγές που έπεσαν πάνω σε πολλούς  λαούς της Γης;.......

Οι παραπάνω επισημάνσεις δείχνουν το εύρος και την εμβέλεια της έννοιας της Δημοκρατίας που δεν μπορεί να περιορίζεται στη λειτουργία ενός κοινοβουλίου και τη διεξαγωγή  περιοδικών εκλογών σε ορισμένες αναπτυγμένες χώρες. Ούτε  περιορίζεται μόνο στην είσπραξη των πλεονεκτημάτων που προσφέρει αλλά πρέπει ταυτόχρονα και να ασκείται. Η Δημοκρατία αφορά τον σεβασμό ενός συνόλου δικαιωμάτων, σε κάθε σχέση και σε κάθε συμπεριφορά  μεταξύ  ανθρώπων, και απαιτεί την μη παρεμβολή ιδίων συμφερόντων σε βάρος αυτής της αρχής. Βέβαια, τέτοια ερμηνεία δεν μπορεί να θεωρηθεί ρεαλιστική αφού ζούμε σε μιαν εποχή που περισσότερο από κάθε άλλη φορά ισχύει η πραγματικότητα του ‘’συσχετισμού δυνάμεων’’. Ομως αυτή η πραγματικότητα κυριαρχεί σε πολύ επικίνδυνη έκταση και χρειάζεται να ξαναδούμε τα πράγματα.

            Δημοκρατία στις μέρες μας,  σημαίνει συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, έλεγχο, διαφάνεια.. Οσο η συμμετοχή του δήμου στη λήψη αποφάσεων γίνεται πιο επιτακτική    τόσο  ο    ‘’συσχετισμός  δυνάμεων’’ γέρνει   σε   βάρος  του.  Παρά  τη    διακήρυξη    σημαντικών    δημοκρατικών Αρχών, το ανώτερο διεθνές θεσμικό όργανο, ο ΟΗΕ, που ανάλαβε  να τις εφαρμόσει, συγκροτήθηκε με μια βασική  διάκριση που ήταν το πλεονέκτημα της ομοφωνίας, στο Συμβούλιο Ασφαλείας, για τους ‘’Πέντε Μεγάλους’’ αποκλειστικά,  χωρίς να παράσχει στις άλλες χώρες μια κάποια ενδιάμεση κάλυψη. Η ισχύ που δόθηκε στη Γενική Συνέλευση δεν της επιτρέπει  ούτε να συμμετέχει ούτε ν’ ασκεί έλεγχο στις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας αλλά ούτε και στις ενέργειες, συχνά αυθαίρετες, των ισχυρών κρατών. Παρ’ όλ’ αυτά αυτός ο Οργανισμός παροπλίστηκε στο βαθμό που θα ήταν σημαντική κατάκτηση η  επαναφορά του στο ρόλο για τον οποίο προορίζονταν. Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ τον θεωρούν αναποτελεσματικό και σπάταλο’’. Κι αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε τη στιγμή που η δουλειά τους γίνεται πιο ‘’αποτελεσματικά και πιο φτηνά’’ με τα δικά τους δημιουργήματα που τα κυριότερα είναι το ΝΑΤΟ, οι 7Μεγάλοι, η Τριμερής, ο ΟΟΣΑ, η ΠΟΕ, το ΔΝΤ, η Παγκ. Τράπεζα,  οι συναντήσεις του Νταβός, και μάλιστα χωρίς την ενοχλητική παρουσία ‘’δημοκρατικών θεσμών και αρχών’’, χωρίς προβλήματα διαφάνειας και ελέγχου. Ετσι διαπιστώνουμε ότι οι εξελίξεις στον στίβο της διεθνούς πολιτικής καθορίζονται από όργανα που παραμερίζουν κάθε στοιχείο ξένο προς τα συμφέροντα του κατεστημένου. Ακόμη κι η παρουσία αντιπροσώπων των ΜΜΕ είναι άκρως διακριτική στις λιγοστές αλλά σημαντικές συναντήσεις αυτών των οργάνων. Σ’ αυτές τις  συναντήσεις γίνονται οι κατάλληλοι συμβιβασμοί και αμβλύνονται οι μεταξύ των εκλεκτών  χωρών αντιθέσεις. Τα καυτά όμως προβλήματα, ειρήνης, φτώχειας, φθοράς περιβάλλοντος, υγείας, μέλλοντος,  που αντιμετωπίζει η Οικουμένη μένουν άλυτα και οξύνονται.

            Θα έλεγε κανείς ότι σε κλίμακα εθνική τα πράγματα είναι διαφορετικά. Υπάρχουν κοινοβούλια, υπάρχουν συνδικάτα,  . Μη  Κυβερνητικές    Οργανώσεις,   που    έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες επέμβασης και συμμετοχής στα κοινά. Ναι , αλλά ο περίφημος συσχετισμός δυνάμεων εξαρτάται από τις αποφάσεις που παίρνονται στα επιλεγμένα θεμιτά ή αθέμιτα όργανα που τελικά κυριάρχησαν. Ποιά είναι εκείνη η κυβέρνηση, οποιασδήποτε χώρας κι οποιασδήποτε απόχρωσης  που θα μπορέσει ν' αντισταθεί στις επιβαλλόμενες από το παγκόσμιο οικονομικό κατεστημένο πολιτικές;  Σε ποιό βαθμό μπορούν τα συνδικάτα, και οι διάφοροι κοινωνικοί φορείς ν’ αναχαιτίσουν την συνεχή απώλεια ισχύος, μιας ισχύος που θα ήταν απαραίτητη για μια δημοκρατική, και όχι μονόπλευρη, προσαρμογή στις εξελίξεις; Αυτό το παγκόσμιο κατεστημένο που κατόρθωσε να στήσει ο φιλελευθερισμός αφαιρεί δύναμη απ όλους και την δίνει στην ‘’Οικονομία’’ που διαφεύγει όλο και περισσότερο από τους δημοκρατικούς θεσμούς και την κοινωνία. Στις μέρες μας η Δημοκρατία υφίσταται όλο και μεγαλύτερες απώλειες: Οι Κεντρικές Εθνικές Τράπεζες ανεξαρτοποιήθηκαν από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις όσον αφορά την άσκηση της νομισματικής πολιτικής, η οποία δεν σχετίζεται πια με καμια δημοκρατική λειτουργία, έστω και έμμεσα.. Παράλληλα βρισκόμαστε μπροστά  στα σχέδια θέσπισης της «Πολυμερούς Συμφωνίας για τις Επενδύσεις» που ετοιμάζει ο ΟΟΣΑ και που το νομικό της πλαίσιο θα προστατεύει τους ξένους επενδυτές με υποχρεωτικούς για τις εθνικές νομοθεσίες όρους.  Οπως γράφει μια περίληψη του πορίσματος που δημοσιοποιήθηκε, «διαπιστώθηκε ότι η αποτελεσματικότητα των οικονομιών εξαρτάται από την ευκολία με την οποία οι εταιρίες μπορούν να εισέλθουν ή να εξέλθουν από αυτές.........»  Δεν θα πρέπει όμως ν’ αγνοήσουμε και τη σημασία που έχει το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που με  435 ψήφους  υπέρ,  8 κατά  και 62 αποχές ζητά να μην υπογραφεί μια  τέτοια Συμφωνία. . Δεδομένου όμως ότι το ψήφισμα αυτό δεν έχει καμιά υποχρεωτική ισχύ θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν τα εθνικά κοινοβούλια θα μπορέσουν ν’ αναπληρώσουν την αναπηρία του Ευρωπαϊκού. Αλλιώς ο ‘’Δήμος’’ θα υποστεί τις συνέπειες αποφάσεων στις οποίες δεν συμμετείχε  αλλά και της αδυναμίας του να ελέγχει τις εξελίξεις. Γι αυτή την αδυναμία πρέπει να καταλογίσει και κάποια ευθύνη στον εαυτό του αφού δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις που δημιουργούν τα  μεγάλα προβλήματα και δεν δραστηριοποιείται μαχητικά και μαζικά πριν βρεθεί ανήμπορος προ τετελεσμένων καταστάσεων.

Απρίλιος 1998