Αίγυπτος 1995

            Η  Ξενοκρατία στην περιοχή

Λέξεις 2300

            Κάϊρο - Διευρυμένοι δρόμοι σε οδηγούνε,  άνετα, από το αεροδρόμιο στην πόλη. Στη διαδρομή πολλά  επιβλητικά κτίρια εκφράζουνε τη δίψα του καινούργιου  και της ανάπτυξης. Αντίθετα, όταν   περνάμε από το παλιό κέντρο της πόλης, που κάποτε έλαμπε, σε θλίβει η εγκατάλειψή του. Βρισκόμαστε όμως σ’ ένα δρόμο, από τους πιο σύγχρονους, που δεν διστάζει να υψώνεται, να περνά από ένα επίπεδο σε άλλο να συνδέεται με κόμβους για να φτάσει στις όχθες του Νείλου, όπου βρίσκονται τα ξενοδοχεία των κυριότερων διεθνών αλυσίδων που, σωστοί πύργοι, κυριαρχούν στην πόλη, μαζί  με άλλους οικοδομικούς όγκους και τα γεφύρια.

            Από τον  τριακοστό όροφο του “Ραμσές Χίλτον” (υπάρχει και το παλαιότερο Ναϊλ Χίλτον)  έχεις μιάν εξαιρετική θέα πάνω στο Νείλο, τις πλούσιες δυτικές συνοικίες, τα γεφύρια, κι’ αυτούς τους δρόμους με τους κόμβους που πάνω τους κυλάνε δαιμονισμένα, και   απρόσκοπτα τα πολύχρωμα αυτοκίνητα. Τη νύχτα η θέα είναι φαντασμαγορική, με τα πολλά και διάφορα φώτα που διαγράφουν πανηγυρικά τις όχθες, τα κτίρια,  τους  δρόμους και τη ζωηρή κυκλοφορία

            Δίπλα το Μουσείο. Αλλά για να πας εκεί πρέπει να διασχίσεις ένα σύμπλεγμα δρόμων, που δεν προσφέρουν ούτε διαβάσεις πεζών ούτε φώτα τροχαίας, και που τα πεζοδρόμιά . τους έχουν υπερβολικό ύψος - για να μη μπορούν, λένε, να τ’ ανεβούνε τ’ αυτοκίνητα -.  Για να βγεις ένα περίπατο στο ποτάμι, ή στα μαγαζιά, που σε χωρίζει απ’ αυτά ένας δρόμος, πρέπει να περιμένεις υπομονητικά να κοπάσει κάπως η κυκλοφορία, να κατέβεις το ψηλό πεζοδρόμιο, και να ελιχθείς, επιστρατεύοντας προσοχή και ψυχραιμία, ανάμεσα στα  εφορμόντα αυτοκίνητα που αγνοούν την παρουσία σου και  την πρόθεση σου. Αισθάνεσαι λοιπόν εγκλωβισμένος μέσα  στον πύργο   από τον οποίο δεν μπορείς κανονικά να βγεις, παρά μόνο επαφιέμενος στην προθυμία ενός ταξιτζή, που  περιμένει καρτερικά, μαζί  με  πολλούς συναδέλφους του, ένα πελάτη.

            Τη χωροταξική εγρήγορση της πολιτείας τη βλέπεις και σε ευρύτερη κλίμακα στις νέες οδικές αρτηρίες  που  τείνουν να μετατρέψουν το τρίγωνο του Δέλτα σε τετράπλευρο,  με την επέκταση του ανατολικά και δυτικά πάνω σε πρώην ερημικά εδάφη.. Ετσι παρουσιάζεται, στους καινούργιους χάρτες, η Κάτω Αίγυπτος. Το Κάϊρο ενώνεται τώρα με δρόμο κατ’ ευθείαν με την Ισμαηλία, σαν υποτείνουσα του παλιού δρόμου που έκανε ορθή γωνία ικανοποιώντας τις συγκοινωνιακές ανάγκες εκείνης της εποχής.  Οι δύο κτευθύνσεις, τριών λωρίδων η καθεμιά,   χωρίζονται μεταξύ τους  με μια νησίδα, γύρω στα τριάντα μέτρα, προφανέστατα για ν’ αντιμετωπιστούν μελλοντικές διευρύνσεις.  Αυτό έγινε και με τη διεύρυνση του δρόμου “της ερήμου”, όπως λεγότανε αρχικά, αυτός που ενώνει το Κάϊρο με την Αλεξάνδρεια σ' ευθεία σχεδόν γραμμή μέσ' από τη γη που τη σκέπαζε άλλοτε η άμμος.  Ξεκινώντας απ' αυτούς τους άξονες αναπτύσσονται καλλιέργειες και βιομηχανίες. Το πρόβλημα του νερού αντιμετωπίζεται  με την ανάπτυξη του αρδευτικού συστήματος ή  με φρέατα ή με την  αναθεώρηση της  πρακτικής στην καλλιέργεια και το πότισμα.  Γίνονται καλλιέργειες που θέλουν λίγο νερό ή  χρησιμοποιείται, σε  πρόσμειξη, νερό της στράγγισης που πρώτα πήγαινε  όλο στις λίμνες και τη θάλασσα.

            Εκείνη η έρημος που περνούσα με τζιπ όταν πήγαινα από το ΠορτΣαΐντ, πριν σαράντα χρόνια, στο Βαχρ ελ Βάκαρ, εκεί που συναντιόταν,  το βορειοανατολικό άκρο του  καλλιεργημένου Δέλτα με τη λίμνη Μενζάλα και την άγονη άμμο πρασίνισε  και τη  διασχίζουν  ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι. Η μεγάλη ομώνυμη τάφρος αποστράγγισης  χρησιμοποιείται, τώρα, περισσότερο για άρδευση παρά για στράγγιση, σταμάτησε όμως να προσφέρεται στη  ποταμοπλοΐα που δεν άντεξε στον ανταγωνισμό του  οδικού δικτύου. Ενα γεφύρι πάνω σε πυκνούς πασσάλους  εμποδίζει το πέρασμα και της πιο μικρής βάρκας. Παράλληλα ελαττώθηκε η ροή του νερού της στράγγισης προφανώς με την παρεμβολή φραγμάτων, για να υψώνεται η στάθμη και ν' αυξάνεται η αρδευτική εμβέλεια. Αυτό όμως είχε σαν συνέπεια μιαν ανυπόφορη δυσοσμία. Η  όλη εικόνα εκείνης της γωνιάς της Αιγύπτου από άκρως ερημική, γεμάτη παρθενικότητα όπως ήταν πριν σαράντα χρόνια, άλλαξε ριζικά.. Ενα  μεγάλο χωριό χτίστηκε και με άξονες τους ασφαλτοστρωμένους δρόμους που το συνδέουν με τα γύρω οικιστικά κέντρα, παλιά και νέα, αναπτύχθηκαν φυτείες και ορθώθηκαν χουρμαδιές. Στο δρόμο μέχρι την Καντάρα,  πηγαίνοντας προς το  Πορτ Σαϊντ, η γη δεν είχε πια το κίτρινο χρώμα της άγονης άμμου αλλά το πράσινο χρώμα της καλλιεργημένης υπαίθρου. Είδα εκεί πολλά φορτηγά που κουβαλούσαν φράουλες, να βγαίνουν από τα χωράφια. Αυτή η απότομη, για τις εμπειρίες μου, αλλαγή μ' εντυπωσίασε τόσο που έφτασα στο Πορτ Σαϊντ χωρίς να το συνειδητοποιήσω. Είχα συνηθίσει, αφού διέσχιζα την τότε έρημο, να παίρνω το δρόμο της διώρυγας και να αισθάνομαι προνομιούχος  έχοντας από τη μια μεριά τη διώρυγα πότε σαν ήρεμη λωρίδα καθαρής θάλασσας, πότε σαν αλυσίδα έπιβλητικών πλοίων που στο πέρασμα τους φούσκωναν τεράστιοι όγκοι νερού κι έσπαζαν με ορμή πάνω στις όχθες. Από την άλλη είχα μιαν άγονη γη μ' ελάχιστη  βλάστηση, ένα μικρό κανάλι γλυκού νερού, τη σιδηροδρομική γραμμή, την εθνική οδό και την έρημο ή, στα βόρεια, τη λίμνη. Ολ' αυτά μέσα σ' ένα ήρεμο τοπίο και μια καθαρή ατμόσφαιρα. Τώρα, η διαδρομή πάνω στη διευρυμένη εθνική οδό με την πυκνή κυκλοφορία  - η διέλευση πάνω στον παλιό παράλληλο δρόμο της διώρυγας του Σουέζ απαγορεύεται για στρατιωτικούς λόγους - και με άγνωστα για μένα τοπία, που μέσα σ' αυτά δεν μπόρεσα να εντοπίσω παλιά σημάδια, μ' έφερε   χωρίς να το καταλάβω στο Πορτ-Σαϊντ. Σ' αυτό θα πρέπει να είχε  συντελέσει κι ο χρόνος που σε σχέση μ’ εκείνον που χρειαζότανε τότε, αυτή η διαδρομή, μου φάνηκε πως έγινε αστραπιαία. Η είσοδος στην πόλη πέρασε χωρίς να την αναγνωρίσω. Με υποδέχτηκαν νέοι δρόμοι, λαϊκές πολυκατοικίες, μαγαζιά, πολύχρωμες αφίσες, πολύς κόσμος Μόνον όταν έφτασα στο λιμάνι  και στη Μεσογειακή ακτή  άρχισα ν' αναγνωρίζω μερικά σημεία. Εκεί όπου η θάλασσα έγλυφε τον λιμενοβραχίονα  που έφερε το όνομα και το άγαλμα του Ντε Λεσέψ, οι προσχώσεις επέτρεψαν την κατασκευή ολόκληρης συνοικίας με μεγάλα κτίρια και ωραίους δρόμους.

            Η ολιγόωρη παραμονή μου στο Πορτ Σαϊντ δεν μου επέτρεψε να δω τη λίμνη, με τις υπέροχες φελούκες, που ήξερα. Αυτές κανονικά  θάπρεπε να τις είχα  δει στο  Βαχρ ελ Βάκαρ ή στη διαδρομή πλησιάζοντας το Πορτ Σαϊντ. Φαίνεται όμως πως ο ρόλος, ακόμη κι η έκταση της λίμνης μειώθηκαν αφού τώρα το οδικό δίκτυο εξασφαλίζει τις συγκοινωνίες ανάμεσα στο Δέλτα και την πόλη  κι η κατάκτηση εδαφών  γίνεται προς κάθε κατεύθυνση. Ετσι δεν είδα παρά  ελάχιστες φελούκες σε μια γωνιά της λίμνης, που μπόρεσα να  πλησιάσω, κι αυτές ήταν αραγμένες, με τα πανιά διπλωμένα· είχαν μάλιστα, μια μορφή που δεν ήταν γνήσια παραδοσιακή  και το μέγεθος τους ήταν μικρό.

Οπως δείχνει κι ο νέος χάρτης ένας δρόμος ενώνει τώρα τη Δαμιέτη με το Πορτ Σαϊντ.  Είχα κάνει άλλοτε αυτή τη διαδρομή με τ' αυτοκίνητο έχοντας τις δύο ρόδες του στη θάλασσα και τις άλλες δύο στη βρεγμένη άμμο φροντίζοντας ν' αποφεύγω την στεγνή για να μη βουλιάξει. Αν θυμάμαι καλά δεν είχα συναντήσει τότε  άλλο αυτοκίνητο σ' όλη τη διαδρομή των 70 χλ.

            Ολιγόωρο ήταν και το πέρασμα μου από την Αλεξάνδρεια. Ελάχιστα μέρη βρήκα στη θέση τους και μπόρεσα ν' αναγνωρίσω. Επισκέφθηκα το σχολειό μου που το είχα αποχαιρετήσει πριν εξήντα χρόνια. Πήγα και στο Σιδι Βισρ όπου πέρασα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Εκείνη η άπλα γύρω από το σπίτι μου, όπου παίζαμε, με τη μεγαλύτερη άνεση, τα παιδιά, διαφόρων εθνικοτήτων -αιγυπτιόπουλα, αρμενόπουλα, εβραιάκια, ιταλόπουλα, μαλτεζόπουλα, συρολιβανόπουλα-, αντικαταστάθηκε από ένα  συγκρότημα πυκνών πολυκατοικιών, με λεπτούς τοίχους και μικρά δωμάτια, αν κρίνουμε από το μέγεθος και τη διάταξη των παραθύρων. Οι δρόμοι πολύ αραιοί, κι οι οικοδομές χωρίζονται με σοκάκια  απ' όπου μόλις περνούν δύο άτομα. Οι επαύλεις κρημνίστηκαν ή πνίγηκαν μέσα σε οικοδομές που κτίστηκαν στους κήπους.

Μέσα σ’ όλ’ αυτά  μπορώ και διαισθάνομαι αυτό  που θέλγει  τους λάτρεις της διαμονής στην Αίγυπτο, ιδιαίτερα τους παλιούς Αλεξανδρινούς......Μεγάλη η  δύναμη της νοσταλγίας.....

            Διπλό το πρόσωπο της Αιγύπτου στο κατώφλι του 2000. Από τη μια μεριά η ανάγκη και ροπή προς την ανάπτυξη κι από την άλλη ένα κάποιο φρενάρισμα που την κρατά στην κατηγορία του τρίτου κόσμου. Είναι, εξ’ άλλου, ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζει όλες αυτές τις χώρες που υπόφεραν  από  αποικιακή ή οικονομική εξάρτηση. Το χάσμα ανάμεσα στο   βιοτικό επίπεδο του λαού της  και των λαών των αναπτυγμένων χωρών παραμένει οδυνηρό. Μια νεόφερτη συντηρητικότητα στα ήθη και τη σκέψη δημιουργεί ένα κλίμα που ενισχύει καταστάσεις κι εξελίξεις  που πολύ απέχουν από το να οδηγούν σ’ ελπιδοφόρο μέλλον. Η τρομοκρατία, από φανατικούς ισλαμιστές, που στρέφεται κατά του τουρισμού είχε σαν συνέπεια να εκμηδενίσει, σχεδόν, την εισροή συναλλάγματος απ’ αυτή την τόσο σημαντική πηγή. Φαίνεται όμως πως η κυβέρνηση μπόρεσε τελευταία να την καταστείλει και να ενθαρρύνει ξανά την προσέλευση τουριστών, συνεπικουρούμενη,  από το γεγονός ότι οι τρομοκράτες άρχισαν να υπολογίζουν τις αντιδράσεις που προκαλούνται σε μεγάλα λαϊκά στρώματα που ζούνε από τον τουρισμό.

            Θυμάμαι πόσο άνετα ζούσαν οι Εβραίοι στην   Αίγυπτο όπως και σ’ όλες τις αραβικές χώρες πριν επιδράμει ο σιωνισμός που, με την ενθάρρυνση των μεγάλων, δημιούργησε συνθήκες που θρέψανε αντίστοιχα φανατικά δόγματα. Με το τέλος του 2ου παγκόσμιου πολέμου οι λαοί  προσβλέπανε σε Ειρήνη, Ελευθερία κι Ανάπτυξη. Κι αυτές ήταν οι επαγγελίες των μεγάλων νικητών. Ομως όλο και πιο πολύ γίνεται φανερό πως η προσήλωση στ’ άμεσα συμφέροντα των ισχυρών οδήγησε στις κάθε μορφής εξαρτήσεις, την καθυστέρηση και τις πολιτικές ανωμαλίες., που καταλήγουν σε αδιέξοδα και τραγικές καταστάσεις. Κι’ αυτό μάλιστα τη στιγμή που η Οικουμένη έχει ανάγκη να συγκεντρώσει όλη της την προσοχή κι’ όλο της το δυναμικό  στην αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την ίδια την επιβίωση της.  Κι αντί να βλέπουμε κάποιο φως σ’ αυτή την κατεύθυνση βρισκόμαστε κάθε μέρα μπροστά  σε φαινόμενα άκρως επικίνδυνων εκτροχιασμών. Δεν είναι μόνο οι πόλεμοι που ξεφυτρώνουν σε διάφορα μέρη της γης αλλά έχουμε και το πρελούδιο μιας νέας μορφής αλλοφροσύνης που  εμφανίζεται με ομαδικές αυτοκτονίες, επιθέσεις καμικάζι,  τη χρήση   χημικών όπλων και τρομοκρατικές ενέργειες με στόχους που πλήττουν συγκεντρώσεις πολυάριθμων ανύποπτων πολιτών. Ολ’ αυτά δείχνουν απόγνωση, εκτροχιασμό κι’ επικίνδυνη αποφασιστικότητα.  Παράλληλα η κρίση της απασχόλησης κι η δίψα  για  κέρδος με τη  σειρά τους φέρνουν τη διαφθορά που τροφοδοτεί τις διάφορες μαφίες, που διαδίδουν τα ναρκωτικά και που διαπραγματεύονται  ακόμη και τα πιο επικίνδυνα όπλα, από τα πυρηνικά ως τα χημικά, και, το χειρότερο, που άρχισαν να εκπορθούν κάστρα κυβερνήσεων. Η δογματική προσήλωση στο οικονομικό φιλελευθερισμό έχει τις ευθύνες της γι’ αυτόν τον εκφυλισμό.  Χρειάζεται να καταλάβουμε όλοι  πως  επείγει μια νέα θεώρηση  στις πολιτικές που κατευθύνουν τις τύχες μας.  Αντί οι ισχυροί να ζητάνε να βρούνε τους ενόχους των  τρομοκρατικών ενεργειών, ευελπιστώντας πως θα προέρχονται από χώρες στις οποίες θα επιθυμούσαν να επιβάλουν κυρώσεις, ας καταλάβουν πως το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης είναι δικό τους   γιατί το βασικό δόγμα τους είναι το συμφέρον της Αμερικής ή της Μ. Βρετανίας ή ....μιας οποιασδήποτε “Μεγάλης Πατρίδας” αγνοώντας τις ανάγκες των οποιωνδήποτε άλλων και ακόμη περισσότερο  αυτές του Συνόλου της Ανθρωπότητας, για το μέλλον και την   απειλούμενη  επιβίωση της.

            27 Ιουλίου 1996. Στην Τουρκία, μια από τις ευνοούμενες από τους ισχυρούς χώρες, πέθανε αυτές τις μέρες ο δωδέκατος πολιτικός κρατούμενος, ύστερ’ από μαζική απεργία πείνας που  είχε σαν αίτημα  τίποτε περισσότερο από τη  βελτίωση των συνθηκών  διαβίωσης στις απάνθρωπες φυλακές όπου κρατούνται. Αυτή η αποφασιστικότητα των κρατουμένων θα πρέπει να μας κάνει ν’ αναλογιστούμε σε τι βαθμό βιαιότητας έφτασε η συμπεριφορά των δεσμωτών τους για να τους οδηγήσει σ’ αυτή την απεγνωσμένη ενέργεια θυσιάζοντας τη ζωή τους. Αυτό δεν το αναλογίζονται οι “Ισχυροί”, αποφεύγουν κάθε πίεση πάνω στη “φίλη σύμμαχο” Τουρκία και κάνουν..... έκκληση στους απεργούς να σταματήσουν την απεργία  την  οποία, βέβαια θεωρούν “παράλογη”.  Κανένα ουσιαστικό συμπέρασμα δεν φροντίζουν να βγάλουν από αυτό το δράμα. Κι όμως τρεις λέξεις, τρεις έννοιες αναβλύζουν μέσα από τα διάφορα δράματα που εκτυλίσσονται γύρω μας κι απεικονίζουν την πορεία της ανθρωπότητας πάνω στο τεντωμένο σχοινί που στήνουν τα “συμφέροντα.”: Απόγνωση, Αποφασιστικότητα, Απρόβλεπτο.

 Η  απόγνωση είναι μια κατάσταση στην οποία φτάνει ένα θύμα όταν βρίσκεται μπροστά σε αδιέξοδο και αντιδρά επιστρατεύοντας όλη του τη δύναμη με απρόσκοπτη αποφασιστικότητα σε μιαν ενέργεια που  μπορεί να μην είναι προβλέψιμη - αντίθετα μ’ αυτά που πιστεύουν οι  επιτελείς των Ισχυρών. Το απρόβλεπτο, αυτό που ξεφεύγει από τη λογική τους και τις προβλέψεις τους, δεν το είδαν ακόμη να προβάλλει μέσα από τις ομαδικές αυτοκτονίες, ορισμένες τρομοκρατικές     ενέργειες, την υποβάθμιση της αξίας της ζωής-, γεννήτρια των θυσιών αλλά και  των φόνων-, την αλλοτρίωση ή καταρράκωση στοιχειωδών ηθικών αξιών. Δεν διαβλέπουν τους κινδύνους που αυτό το απρόβλεπτο μπορεί να προσδώσει σε πράξεις απόγνωσης που για την κλίμακα τους κανείς δεν μπορεί να  εγγυηθεί οτι θα παραμένει περιορισμένη.. Tις “ρήξεις”, τους πολέμους, όσον άγριοι κι αν είναι, μπορούν να ελέγχουν, όσο βρίσκονται μέσα στα πλαίσια των στρατηγικών ενεργειών τους, όσο  είναι μέσα στα προβλέψιμα. Τα ξαφνικά, όμως, τ’ ανεξέλεγκτα, αυτά που μόνο δείγματα τους έχουμε, αντί να τα εκτιμούν σαν προμηνύματα μελλοντικών κινδύνων που προτρέπουν σε συνετότερη κι εντιμότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων, τα χρησιμοποιούν σαν  πρόσχημα για “να σκληρύνουν” τη συμπεριφορά τους, να χτυπήσουν ακόμη περισσότερο όσους δεν υποκύπτουν σ’ αυτούς αλλά κι όσους δεν συμπορεύονται  μαζί τους.

Το μόνο που τους απασχολεί είναι να επιβάλουν οικονομικές κυρώσεις εδώ, να εξασκούν πιέσεις εκεί για να  κρατούν σφιχτά τα γκέμια της “Νέας Τάξης” κραδαίνοντας το  μαστίγιο της Επικράτησης τους. Κι αυτό το μαστίγιο έγινε το ιδεολογικό τους όχημα, παραμερίζοντας ακόμη και τις έντεχνες παραμορφώσεις θεσμικών ερεισμάτων στις οποίες διαπρέπουν. Ετσι  οι ΗΠΑ κηρύττει ένα κατά πάντων αγώνα για να ολοκληρώσει τον οικονομικό αποκλεισμό χωρών που δεν συμπλέουν με την “Νέα Τάξη” που διακηρύσσουν και που μ’ αυτήν θέλουν ν’ αντικαταστήσουν τους γενικά  παραδεκτούς διεθνείς θεσμούς. Προφασιζόμενοι  ότι η Λιβύη, η Συρία  και το Ιράν “υποθάλπουν” την τρομοκρατία κηρύσσουν τον οικονομικό αποκλεισμό τους αλλά στην πραγματικότητα  στόχος τους είναι να επαναφέρουν τον έλεγχο τους πάνω στην οικονομία  και την πολιτική αυτών των χωρών και ειδικότερα πάνω στα πετρέλαια τους. Για να χαρακτηρίσουμε την υποκρισία τους αρκεί να συγκρίνουμε τις τρομοκρατικές πράξεις για τις οποίες κατηγορείται π. χ. η Λιβύη μ’ εκείνες που διαπράττουν οι  ΗΠΑ ή το Ισραήλ. Η Λιβύη “υποθάλπει”- αυτή είναι η επίσημη κατηγορία- τη διεθνή τρομοκρατία ένώ οι ηρωϊκοί τοποτηρητές της “Νέας Τάξης” δικαιούνται, προφασιζόμενες τον αντιτρομοκρατικό αγώνα, να επιτίθενται με αεροπορία και ναυτικό σε ξένες χώρες και να σκοτώνουν αμάχους. Μπορούμε να ξεχάσουμε το κυνηγητό και τις επιθέσεις που ανέπτυξαν οι ΗΠΑ κατά  της Λιβύης και του Λιβάνου, ή του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων και των γειτονικών της χωρών;

Απρίλιος 1995